تفاوت اعتمادبه‌نفس و عزت‌نفس

افراد معمولاً ایجاد اعتمادبه‌نفس خود را آسان‌تر از عزت‌نفس خود می‌دانند و سعی می‌کنند فهرستی طولانی از توانایی‌ها و دستاوردها به دست آورند. آن‌ها به‌جای مواجهه با نواقص و شکست‌های خود، آن‌ها را پشت گواهی‌ها و جوایز خود پنهان می‌کنند. اما همان‌طور که هرکسی که به دانشگاه رفته است می‌داند، فهرست طولانی از توانایی‌ها و دستاوردها برای عزت‌نفس سالم نه کافی است و نه ضروری.
باید به این نکته هم توجه داشت که مهارت‌های معدودی وجود دارد که هرکسی می‌تواند به‌خوبی آن‌ها را بیاموزد و در انجام دادنشان، توانایی فوق‌العاده به دست بیاورند. بنابراین، اگر احساس اعتمادبه‌نفس درونی خود را بر اساس کارهایی که در آن‌ها مهارت داریم بنا کنیم، فقط مواقعی که مشغول انجام دادن این کارها هستیم احساس اعتمادبه‌نفس و خودباوری می‌کنیم، نه در همه اوقات!
درحالی‌که مردم به کار روی لیست خود ادامه می‌دهند به این امید که ممکن است روزی به اندازه کافی طولانی شود، سعی می‌کنند خلأ درون خود را با موقعیت، درآمد، دارایی، روابط، رابطه جنسی و غیره پر کنند.

پس تفاوت دقیق بین اعتمادبه‌نفس و عزت‌نفس چیست؟

اعتمادبه‌نفس به معنای اعتماد به خود و به‌ویژه به توانایی یا استعدادهای خود برای تعامل موفقیت‌آمیز یا حداقل به‌اندازه کافی با جهان است. یک فرد با اعتمادبه‌نفس آماده است تا با چالش‌های جدید روبرو شود، فرصت‌ها را غنیمت شمرده، با موقعیت‌های دشوار کنار بیاید و مسئولیت‌پذیری را در صورت و زمانی که همه‌چیز خراب شد، بپذیرد.
همان‌طور که اعتمادبه‌نفس منجر به تجربه موفق می‌شود، تجربه موفق نیز منجر به اعتمادبه‌نفس می‌شود. اگرچه هر تجربه موفقی به اعتمادبه‌نفس کلی ما کمک می‌کند، اما ممکن است در یک زمینه مانند آشپزی یا روخوانی کتاب از خودمان بسیار مطمئن باشیم، اما در زمینهء دیگری مانند ریاضیات یا سخنرانی عمومی بسیار نگران باشیم.
در غیاب اعتمادبه‌نفس، شجاعت به دست می‌آید. اعتمادبه‌نفس در قلمرو دانسته‌ها و شجاعت در قلمرو ناشناخته‌ها، نامطمئن‌ها و ترسناک‌ها عمل می‌کند. من نمی‌توانم در غواصی از ارتفاع 10 متری مطمئن باشم، مگر زمانی که جرئت شیرجه زدن از ارتفاع 10 متری را داشته باشم. شجاعت از اعتمادبه‌نفس صفت اصیل‌تری است، زیرا به ریسک بیشتری نیاز دارد، و به این دلیل که یک فرد شجاع فردی است که توانایی‌ها و امکانات بی‌پایانی دارد.
اعتمادبه‌نفس و عزت‌نفس همیشه دست‌به‌دست هم نمی‌دهند. به‌ویژه، ممکن است اعتمادبه‌نفس بالایی داشته باشید و درعین‌حال عزت‌نفس عمیقاً پایینی داشته باشید، به‌عنوان‌مثال، در مورد بسیاری از مجریان و افراد مشهوری که می‌توانند در مقابل هزاران تماشاگر اجرا کنند، اما به خودشان با مواد مخدر آسیب می‌زنند و گاهی موجب مرگ خود می‌شوند.
عزت‌نفس ارزیابی شناختی و مهم‌تر از همه احساسی ما از ارزش خودمان است. بیشتر از آن، الگویی است که از طریق آن فکر می‌کنیم، احساس می‌کنیم، و عمل می‌کنیم، و این الگو، رابطه ما را با خود، دیگران و جهان منعکس و تعیین می‌کند.
اعتمادبه‌نفس پایین احتمالاً باعث خجالتی بودن، مشکلات ارتباطی، اضطراب اجتماعی و عدم قاطعیت می‌شود، درحالی‌که عزت‌نفس پایین، ممکن است باعث ایجاد یک صدای منتقد درونی شود. این منتقد درونی تمایل دارد وقتی احساس ناراحتی، شکست یا قضاوت دیگران می‌کنید، انتقاد خود را با صدای بلند بیان کند. این منتقد درونی می‌تواند با ایجاد احساس غم و اندوه، اضطراب یا خشم باعث ناراحتی شخصی قابل‌توجهی شود.

باور کردن این منتقد درونی می‌تواند باعث شود:

• به چیزهای منفی در مورد خود فکر کنید.
• باور کنید افکار منفی شما همیشه درست هستند.
• قدرت‌ها و توانایی‌های خود را نادیده بگیرید.
• روی اشتباهات و شکست‌های خود تمرکز کنید درحالی‌که نکات مثبت را نادیده می‌گیرید.
• انتظار بدترین‌ها را داشته باشید.
• از چالش‌ها یا موقعیت‌هایی که احساس می‌کنید ممکن است توسط دیگران مورد قضاوت قرار بگیرید، اجتناب کنید
• فکر کنید که لیاقت لذت بردن یا تفریح را ندارید.
• این می‌تواند زندگی شما را از طرق مختلف تحت تأثیر قرار دهد، مانند کاهش عملکرد دانشگاه شما به دلیل ترس یا منفی‌بافی؛ همچنین می‌تواند در روابط شخصی شما اختلال ایجاد کند و ارتباط را دشوار کند.

سخن پایانی

افراد با عزت‌نفس سالم نیازی ندارند که خود را با چیزهای بیرونی مانند درآمد، موقعیت یا انگشت‌نما شدن حمایت کنند یا به عصاهایی مانند الکل، مواد مخدر یا رابطه جنسی تکیه کنند. برعکس، آن‌ها با احترام با خود رفتار می‌کنند و از سلامت، جامعه و محیط‌زیست خود مراقبت می‌کنند. آن‌ها می‌توانند خود را به‌طور کامل روی پروژه‌ها و افراد سرمایه‌گذاری کنند زیرا از شکست یا طرد شدن هراسی ندارند. البته آن‌ها صدمه می‌بینند و ناامید می‌شوند، اما شکست‌هایشان نه آسیبی به آن‌ها می‌زند و نه آن‌ها را ناامید می‌کند. آن‌ها به دلیل انعطاف‌پذیری خود، پذیرای تجارب رشد و روابط معنادار هستند، در برابر ریسک مدارا می‌کنند، سریع به شادی و لذت می‌رسند و خود و دیگران را می‌پذیرند و می‌بخشند.

نویسنده: علی خانی (کارشناس ارشد روان‌شناسی)